O aldığım tat da ne? diyenler için gelsin: İçtiğimiz birayı nasıl anlatırız?
İçtiğimiz ilk biradan, arkadaşlarla geçirdiğimiz güzel bir akşama eşlik eden biralara, her yudum bizde mutlak bir şeyler bırakmıştır. Genelde sarhoş olmak, kafayı dağıtmak amacıyla içilen biranın aslında bir çok tat barındırdığı ve katman katman her yudumda farklı bir koku veya aroma açığa çıkardığını farkettiniz mi?
Buz gibi serinlemek için içtiğimiz seri üretim lagerleri (Miller, Becks, Corona, Heineken...) bir kenara koyarsak, çoğu biranın farklı dokulardan oluşan tat ve koku sunduğunu söyleyebiliriz. Bir biraya güzel demenin 734167467 farklı yöntemi var. Ancak biradaki koku ve tatları ayırt edebilmek için çok bira içmek, özellikle de farklı farklı türlerde ve tatlarda biralar içmek gerekmekte. Bu sayede bir süre sonra biralarda geçen ve çok sık kullandığımız "turunç, çikolata, muz" gibi aromaları almaya başlarsınız.
Birayı yorumlamayı bir kaç alt başlığa bölerek inceleyebiliriz:
Koku (Aroma)
Dış görünüş
Tat
Hissiyat (ağızda bıraktığı his)
Birayı çözmek ve içindekileri seçip hissedebilmek için bütün duyularınızı kullanmanız gerek. Gözle başlayıp, burun ve ağız ile devam ederek, damakta bitirmek. Bütün bu yolculuk sonunda belki de greyfurt tadını almaya başlarsınız.
KOKU (AROMA)
Birada kullanılan malt kaynaklı temel sıfatlardan bazıları şunlardır: Maltlı (malty), tatlı, bisküvimsi (Daha çok eti cici bebe gibi), karamel, yanık, kavruk, kahve, espresso (Kahvenin daha sert aroması olarak düşünebilirsiniz), yanık, alkollü, taneli (İngilizce grainy olarak geçen bu sıfat ağızda pürüzsüz bir hissiyattan ziyade malt hissiyatını bırakan biralar için kullanılır)
Meşhur "koyu meyveler" ya da şu hep geçen "koyu orman meyveleri": kuru üzüm, kuş üzümü, siyah erik, hurma, kuru erik, incir, böğürtlen, frambuaz, yabanmersini, pekmez. Burada sayılanlar çoğunlukla Belçika biralarında kolayca seçilebilen aroma ve kokulardır.
Açık meyveler ya da tropikal kokular: muz, ananas, kayısı, armut, şeftali, elma, mango, kavun, yurt dışındaki bazı biralarda guava, papaya gibi tatmadan ismini koyamayacağımız meyveler de mevcut.
Narenciye aromaları: Limon, misket limonu (lime), portakal, mandalina (tangerine ya da clementine de olabilir türüne göre), greyfurt (neredeyse her IPA'nın vazgeçilmezi), portakal, portakal kabuğu, "lemon zest" diye geçen rendelenmiş limon kabuğu sayılabilir. Bunlar tipik IPA ya da Witbier veya buğday birası aromalarıdır.
Diğer asidik aromalar: metalik (bazen tenekeden içilen biralarda olabilir, ya da şişe kapağı paslıysa ya da tamamen bira üretiminde kullanılan suyun mineral dengesine bağlı olabilir), sirkemsi, cider (elma şarabı), buruk, klorlu gibi. Bu grup genelde istenmeyen koku / tat kategorisine girebilir, ama bazı biralarda bu kokuları almak normaldir.
Baharatlı: Mayanın özelliğinden kaynaklanan kokuları burada inceleyebiliriz. Fenolik (karanfili andırabilir), karanfil, anason, karabiber, meyankökü (İng. licorice), bacon, "nutty" olarak geçen ve fındık veya cevizi andıran, yurt dışında yaygın olarak kullanılan butterscotch, yani karamela, vanilya, toprağımsı, odunumsu, at, ahır kokusu (Evet o sevmediğimiz Brett mayasının sorumlu olduğu kokular), ekmeğimsi gibi
DIŞ GÖRÜNÜŞ
Biranın rengi: altın sarısı, açık sarı, saman rengi, çok fazla kullanılan ve kehribar anlamına gelen "amber" rengi, kestane, koyu kırmızı, turuncu, siyah, yakut ya da kızıl, bakır kahverengi
Berraklık: Son dönemin moda kelimesi, ve New England Style IPA türünün vazgeçilmezi "hazy" yani "puslu", bulanık, ev biracılarının baş belası: tortulu, opak, berrak, parlak
Köpük: kalıcı, yoğun, geniş (genelde 2 3 parmak köpük ve fazlası için kullanılır), kabarık, çabuk yok olan (dissipating), İng. lingering diye geçen kalıcı, beyaz, grimsi (off white), esmer, yoğun, ince (çabucak dağılan sabun köpüğüne benzer köpük oluşumu için kullanılır)
TAT
Bira tasviri için sıfatlar: kavruk, ekmeğimsi, acı, tatlı , baharatlı , bitter, meyvemsi, çikolata, karamel, malt tadı baskın, kahve, mayhoş, ekşi, topraksı (İng. earthy kelimesinin karşılığıdır. Kullanılan şerbetçiotunun verdiği otumsu hissiyat için kullanılabilir)
Yoğunluk: Alkol yoğunluğu ya da herhangi bir tadın baskınlığı için kullanılır. yoğun, iddialı (Assertive), hafif, yumuşak (mild), dengeli (balanced), güçlü, cüretkar, (bold) sert, karmaşık, kompleks
Bitiş: Birayı yuttuktan sonra ağzınızda ve damağınızda bıraktığı his, biranın bitişindeki his olarak geçer. Türkçe'ye çevirmekte en çok zorlandığım kelime olan İngilizce "dry", "sek" olarak kullanılabilir. Damağınızda ne varsa silip süpüren, bir tat bırakmayan, "Ben şu an ne içtim?" dedirten his için kullanılır. Temiz bitiş olarak da kullanılır. Meyvemsi, tatlı, alkollü, iç ısıtan (warming), acı (şerbetçiotu acılığı), asitli, gazlı, serinletici, ferahlatıcı. Son olarak da oldukça çok kullanılan bir başka ifade olan "lingering" yani kalıcı, geçmek bilmeyen, uzun süren sıfatlarıyla biranın bitişi tasvir edilebilir.
HİSSİYAT
Ağızdaki hissiyat (Mouthfeel): Listede anlatması en zor başlık bu olsa gerek. Biradan bir yudum alın, ağzınızda bekletin ve şunlardan hangisi bir değerlendirin: yumuşak, içimi kolay, kadifemsi (bu daha çok yulafın malt olarak kullanıldığı biralarda alınabilen bir his. Bira ağzınızdan kayıp gider, onu anlatmak için de "silky" (ipeksi) ya da "velvety" kadifemsi gibi sıfatlar kullanılır. Buraya kadar düşük ya da orta gövdeli, içimi kolay biraları tanımladık. Daha yüksek gövdeli, yoğun, neredeyse motor yağı kıvamında olanlar için de viskoz, yapışkan ya da yapış yapış (Sticky) gibi sıfatlar kullanılabilir.
Karbonasyon, gazlılık: Gazlı, hafif, asitli, yumuşak, şampanya gibi dengeli ya da orta gazlılıkta anlamına gelebilecek "round", keskin
Biranın gövdesi: Dolgun, yoğun, yüksek, motor yağı gibi, kalın, orta, dengeli, düşük
Başta da dediğim gibi, ne kadar çok içerseniz, bir sonraki biranızda farklı bir tat ya da koku yakalama şansınız o kadar artar. Burada kullanılanlar çok basit ve temel sıfatlardır. Daha detaylı hali için mesela aşağıdaki şu çok popüler aroma tekerleğine göz atabilirsiniz:
