Belgian Quadrupel ya da Belgian Quad nedir? Belgian Dark Strong Ale ile kardeş midir?
Bu uzzzuuuun yazıda aşağıdaki sorulara ışık tutmaya çalışacağım:
Belgian Quadrupel (Quad) ile Belgian Dark Strong Ale (BDSA) bira stilleri arasındaki farklar nelerdir? Herhangi bir fark var mı?
Belgian Quad stili, Belgian Dark Strong Ale'in bir alt stili mi?
Trappist birası ile Abbey birası arasındaki farklar neler?
Belgian Quad Belgian Enkel'den (Single) dört kat daha fazla mi alkollü?
Belgian Quad, Tripel, Dubbel ve Enkel terimleri nereden geldi ve neden bu şekilde adlandırılıyorlar?
Tabii ki birayla alakali her konuda oldugu gibi bu soruya da verilecek tek bir cevap yok. Çok kaba ve hızlıca bir cevap istiyorsanız: “Belgian Quadrupel türü Belgian Dark Strong Ale kategorisinin yüksek alkollü üyesi olarak kabul edilebilir.
BJCP (Beer Judge Certification Program (Bira türlerine dair kuralları yayınlayan organizasyon)), Belgian Dark Strong Ale türünü: “koyu renkte, oldukça kompleks, zengin malt profiline, koyu meyveler ile baharatlı nüansların eşlik ettiği yüksek alkollü Belçika tipi bir Ale. Kompleks, zengin, yumuşak ama tehlikeli içimli.”. Belgian Dark Strong Ale, Türkçemize kelime kelime çevrildiğinde: “Koyu Yüksek Alkollü Belçika Tipi Ale” olarak geçiyor.
Daha net bir cevap mi istiyorsunuz? “Cevabi, Kime sorduğunuza bağlı olarak değişir.” demem icap ediyor. Yukarıda ilk kaynak olarak BJCP’den bahsettim. Türlere dair kurallar ve talimatlar yazan bir başka kuruluş olan Brewer’s Association (BA)’ye göre:” Belgian-Style Quadrupel” ve “Belgian-Style Dark Strong Ale birbirine çok yakın olan ve fazlaca paralellik içeren ayrı türler olarak tanımlanıyor.
Keske konu bu kadar basit olsa ve burada kapansa. Brewer’s Association’a tekrar dönersek, Belgian Dark Strong Ale %7.1 - %11.2 alkol, Belgian Quad %10 - %14.2 ABV alkol oranına sahip. Böyle bakarsak, Quadrupel sanki daha alkollü bir bira. Semaya dökecek olursak:
2021 BJCP Bira yönergelerine göre, artık Belgian Quad = Belgian Dark Strong Ale denmeye başlanmış. “Quadruple” ifadesi ise La Trappe’in ürettiği biranın ismi olduğu için rezerve edilmiş ve bira turunu anlatmak için kullanılmıyormuş. Belçika dışında Belgian Quad derseniz suç islememiş olursunuz yani.
Kurallar ve tanımlar bir yana, eğer bir birayı konuşmak ya da anlatmak istiyorsanız, bunu biranın tarihine değinmeden yapmak türe haksızlık olur. Hele Belçika biralarından bahsediyorsak, konu mutlaka Trappistlere gelmeli.
Azıcık spoiler vermem gerekirse, Quad’in en yüksek alkole sahip olduğu bir sistemde, diğer düşük alkollü biralar: Enkel (Single), Dubbel (Double), Tripel (Triple), ve Quadrupel (Quadruple) olarak geçmiş tarihte hep.
Trappist vs Manastir (Abbey) Biralari
Biraz kavram karmaşası yaşanan bir konu olduğunu kabul etmek gerek. Ülkemizde yer alan bir kısım biralar Trappist diye geçerken: Chimay Blue, Red, White ve Westmalle örneğinde olduğu gibi, bazıları da Belçikalı olmasına rağmen bu kümenin dışında kalıyor, mesela Leffe Blonde, Grimbergen ve Affligem. Bu ayrım neye göre var, hangi biralar bu kategoride yer alıyor birlikte inceleyelim.
Trappist biraların aksine, Manastır biraları (Abdijbier) keşişler tarafından bir manastırda üretilme zorunluluğu taşımazlar. Aslında tam olarak çıkış noktası ve kelime anlamı, manastır biralarının geçmişte bir dönem manastırda yapılan tariflerden çıkıp, lisans aracılığı ile büyük markalara verilen telif ve işletme hakları ile üretilmesiyken günümüzde başka bir hal alıyor. Tahmin edersiniz ki işin pazarlama ve reklam kısmı öne çıktığı için bu manastır birası terimi ticari bira üreticileri tarafından, terk edilmiş, yıkıntı haline gelmiş, veya manastırlar ile herhangi bir bağı bulunmayan azizlerin arkasından hatta hiç var olmamış hayali manastırların ardından isimler verilmiş.
Sonunda Belcika dayanamamış ve, 28 Şubat 1962'de Ghent'teki Belçika Ticaret ve Ticaret Mahkemesi tarafından şu ifadeyi içeren bir karar açıklanmış ve olayın yasal kapsamı çizilmiş: "'Trappist' kelimesi yaygın olarak rahipler tarafından üretilip satılan biraları nitelemek için kullanılır - Trappist inancını benimsemiş veya buna benzer bir yetki ya da izin almış kişiler tarafından üretilir. Bu biralar, Sistersiyen rahipleri tarafından üretilmektedir ve bu kurallara uymayan Trappist tarzında olmayan biralar 'manastır birası' olarak anılacaktır.". Çevirisi biraz bozuk oldu ama anladınız siz.
Trappist kavramı ve markalaşması
Normandiya'da La Trappe Abbey'in (La Grande Trappe olarak da geçer) baş keşişi Armand-Jean le Bouthillier de Rancé, eski Roman Katolik Sistersiyen düzenini geri getirmek ve bir takım başka kuralları da uygulamak amacıyla 1664 yılında bir reform hareketi başlatır. Bu hareket Avrupa'da yayılarak, the Order of Cistercians of the Strict Observance adlı mezhep kurulmuş oldu, bu mezhebin mensupları da hareketin yayıldığı manastıra atıfta bulunarak kendilerine "Trappist" demişlerdir.
Orta Çağ boyunca manastırlarda bira üretilmesi çok sık karşılaşılan bir uygulamaydı. Avrupa'da sayıları giderek artarken kendi kendilerine yetecek kapalı ekosistemlerinde manastırlarını desteklemek için üretim yapıyorlardı. Tabii bunu başarabilenler Fransız İhtilali, I. ve II. Dünya Savaşları'nı atlatabilenlerdi. Atlatamayanlar ya kül olana kadar yakıldı ya da yağmalandı. Ancak bu zor dönemleri geçirebilenler ödülünü ikinci savaş sonrasında alacaklardı. Trappist biralarının popülerliği giderek arttı ve üretim yapan keşişlere usta ve zanaatkar olarak bakılmaya başlandı. Özellikle Belçika'daki Chimay markasını üreten kardeşler (evet 2 kişilermiş, ben de yeni öğrendim) üretimlerini de katlayarak hem kötü giden yerel ekonomiye destek oldular hem de Chimay markasını dünyada en çok bilinen Trappist markası yaptılar.
Tabii ki de kapitalizm burayı da etkiledi ve manastırlardan bazıları biralarına Trappist ismini vermeye ve bira şişelerini dini motif ve isimlerle süslemeye başladılar. Tabii keşişler sabırlı insanlar olmalarına rağmen onların da bir sınırı olduğunu unutmamak gerek. Telif sebebiyle davalar açılmaya başlandı. Sonuç: 1997 yılında, 8 Trappist Manastırı International Trappist Association'ı (ITA) kurdu. Kurum, keşişlerin ünlendiği kaliteli ürünlerin, likör, peynir, ekmek, kurabiye çikolata ve bira üzerinde hak iddia edilmesini önlemeyi amaçladı. Altıgen logoya ancak aşağıdaki durumlarda hak kazanılabiliyor:
1. Bira üretimi mutlaka manastır sınırlarında gerçekleşmeli ve üretim keşişlerin gözetiminde veya bizzat kendilerince gerçekleşmeli. Gerçi keşiş olma zorunluluğu yok, din adamı olmak da yeterliymiş.
2. Bira üretimi keşişlerin en öncelikli amacı ve hedefi olmamalı. Bu kriter nasıl kontrol edilip ölçülüyor orayı hiç bilemedim.
3. Üretimden elde edilen gelir keşişin kişisel ihtiyaçlarını ve manastırın bakımını karşılamak için kullanılmalı ve bunun üzerinde kazanılan her kuruş bağış olarak dağıtılmalı.
4. Mükemmel kaliteyi sürekli tutturabilmek için Trappist biraları sürekli ITA tarafından denetlenmeli.
Belçika Birasi 201: Belgian Enkel, Dubbel, Tripel, ve Quad
Bastan çizgiyi çekmek gerek; Dubbel , Tripel ve Quad terimleri, söz konusu biraların göreceli sertliğini ifade eder ve bir Enkel'in (Single) alkol yoğunluğunun sırasıyla iki, üç veya dört katı değildir.
Belgian Tripel ile ilgili olarak, Derek Walsh şunu buyurmuş: "'Tripel' terimi, fermente edilebilir şekerler içeren malt miktarını ve fermantasyon öncesindeki şıradaki orijinal yoğunluğu (OG – Original Gravity) ifade eder. Kökeni ile ilgili teorilerden biri, fıçıları işaretlemek için çarpı işaretinin “X” kullanıldığı bir orta çağ geleneğini takip etmesidir: en zayıf bira için tek bir X, orta sertlikte bira için XX ve en güçlü bira için XXX. Uç X de "tripel" adıyla eşanlamlı olmaktadır. Çoğu insanın okuma yazma bilmediği dönemlerde bu yöntem bira içmek isteyenlere, neyi sipariş verdiklerini anlamalarını sağlıyordu..”
Trappist kelime kökeni ile alakalı farklı bir bakış açısı için, All About Beer dergisinden Beer Made by God's Hand başlıklı yazısında Roger Protz’un metnini okumanızı öneririm. Ilk Tripel'i üretmesiyle tanınan Westmalle bira fabrikası hakkında yazıyor ve şöyle diyor: “Westmalle'de hiç kimse Dubbel ve Tripel isimlerinin nereden geldiğini bilmiyor. Biralar ilk başta basitçe koyu (Brown) ve açık renkli (Blonde) olarak adlandırıldı. Westmalle, kuruluşundan bu yana hep koyu renkte bira üretti. Westmalle’in saygıdeğer üreticisi Peder Thomas, 1950'lerde Blonde’u da ekledi. İsimlerin Dubbel ve Tripel olarak değişmesi muhtemelen diğer Trappist üreticilerin Single adı verilen daha düşük sertlikte bir bira üretmesi ve Westmalle'in kendi birasının farklılığını vurgulama isteğini yansıtıyor.”.
Son olarak da referans olması açısından, BA'nın oluşturduğu bira rehberini ekliyorum. Türler hakkında daha detaylı bilgi almak isterseniz:
Belgian-Style Strong Dark Ale ve Belgian-Style Quadrupel burada.
Bu da BJCP’nin Belgian Dark Strong Ale tanimi: 26D. Belgian Dark Strong Ale
Yazıyı sonlandırırken bir kez daha soruyoum: “Belgian Quad” türünü başlı başına bir bira tarzı olarak mı düşünmeli, yoksa Belçika Dark Strong Ale'nin başka bir adı olarak mı?
Kime sorduğunuza bağlı.
Turkiye’de bu bira türünü nerede bulurum sorusunu da cevaplamak gerek. St. Bernardus Abt.12 isimli bira, dünyanın en iyi biralarından biri kabul edilen Westvleteren 12 ile savaş döneminde ayni reçete ile üretilmiş, orijinaline oldukça benzeyen şahane bir bira. Kuru üzüm, hurma, pekmez, esmer seker aromalarına Belcika mayasından gelen zengin, baharat notaları eşlik ediyor. Bu bira biraz araştırma sonrası, nadir biraları getiren tekellerde tek tuk de olsa bulunabilir.
novaromabrewing tarafından Turkiye’de üretilen, %10 alkollü Nova Roma Quadrupel ise nispeten daha geniş bir dağıtım sunarak, basta Primitif Birahane olmak üzere, craft bira satan çeşitli noktalarda da bulunabilecek. Pilsner ve buğday maltina ek olarak, caramunich 3 ve carafa kullanılan birada, tatlılık, karamel ve hafif pekmez seklinde kendini gösteriyor. Biraz esmer seker, azıcık yanık seker ve tatlılığı dengeleyecek Saaz otu acılığı, iste size bir Quad.
