BJCP sınavı nedir? Nasıl jüri olunur?
BJCP Online sınavını geçmekle asıl çile başlıyor aslında, bitmiyor. Sınavdan geçer not aldığınız noktada BJCP jürilik / hakemlik kariyerinize adım atmış oluyorsunuz. Rütbesiz olarak.
Bu satırları yazma sebebim bildiklerimi size aktararak bir şekilde ilham vermek ya da okuyanların yararlanmasını sağlamak. Dediğim her şey kesin suretle doğrudur demiyorum tabii ki de, bira konusunda bana ders verecek çok da insan var ondan da eminim. Jürilik yapmanın en keyifli yanı sürekli bir şeyler öğrenmek ve bilgileri sürekli canlı tutmak. O yüzden büyük keyifle yapıyorum.
Biraz sınavdan bahsedelim. Tadım/Jürilik sınavı nedir?
Sınavla ilgili en resmi ve en doğru bilgiye ulaşmak için BJCP’nin ilgili sayfasını ziyaret edebilirsiniz. Link burada: Exam Center . Bu sayfada konuyu açıklayan ve özetleyen onlarca doküman ve .pdf mevcut. Sınav konularını içeren “Study Guide” ‘a göz atmayı da sakın atlamayın.
Kısaca bahsetmek gerekirse bu sınav 90 dakika boyunca 6 farklı bira türü için “Scoresheet” (Türkçesi “Müsabaka cetveli" ama ben çok beğenmedim bu kullanımı. Onun yerine “Puan cetveli” olarak kullanacağım) doldurmanızın gerektiği bir sınav. Doldurduğunuz bu kağıtlar üzerinden de siz puanlanacaksınız.
Siz bir odada sınav için biraları tadıp puanlarken, başka bir odada sizinle birlikte aynı biraları tadan en az 2 tane üst rütbeli jüri / hakem de biraları tadıyor olacak. Rütbeleri BJCP seviyesine göre National ve üstü. Sizin yorumlarınızı puanlayacak kişiler de bu jürilerin kağıtlarına göre sizi puanlayacak. Daha çok niteliksel bir kıyaslama ve puanlama söz konusu yani.
Kendiniz okumak isterseniz daha detaylı hali şurada: BJCP Exam Structure
Biraz aşağıda benim sınav kağıdımdan da göreceğiniz gibi 5 farklı kategoride değerlendiriliyorsunuz. Dilim döndüğü kadarıyla açıklamaya çalışayım:
Perceptive Accuracy – Algıda doğruluk diyebiliriz. Diğer sınava katılanlar ve yan odadaki hakemler ile aynı tat, aroma ve benzeri hisleri mi aldınız?
Descriptive Ability –Betimleme kabiliyetiniz. Aldığınız koku tat ve diğer hisleri net ve açık şekilde ifade edebildiniz mi? Örnek bir cümle şu şekilde olabilir: Orta acılık ve amerikan şerbetçiotundan gelen orta-düşük turunç aroması.
Feedback – Geri bildirim. Birayı yapan kişiye yapıcı geri bildirimde bulundunuz mu? Bu geri bildirimler teknik açıdan doğru mu? Ek olarak yapılan bira, puanlanan bira türüne ne kadar uygun ve siz bu birayı sevdiniz mi ne düşünüyorsunuz? şeklinde incelenebilir.
Completeness – Bütünlük. Bu alt başlık detaylara olan dikkatinizi ölçüyor. Sol tarafta yer alan ilgili kutucukları işaretlediniz mi? Her bölümdeki alt başlıklara detaylı bilgi yazdınız mı? Size ayrılan alanı ve boşlukları verimli kullandınız mı?
Scoring Accuracy –Doğru puanlama. Verdiğiniz puanlar sınav gözlemcileri ve diğer katılımcıların puanlamasına ne kadar yakın?
Konuyla ilgili daha detaylı açıklamaları BJCP resmi sitesinde bulabilirsiniz: BJCP Scoresheet Guide
Bu puan cetveliyle ilgili yönerge ve detayları sınava girecekseniz şayet mutlaka okumanız gerekecek. Çalışmaya başlarken okuyun, bir kaç ay sonra tekrar okuyun, aklınıza geldikçe okuyun yani. Çünkü cetvelin nasıl doldurulması gerektiğini en iyi anlatan doküman bu.
Bir dipnot: Sınav genelde klasik türler üzerine yoğunlaşıyor. Yani Specialty Beers, sour/wild beers kategorilerini kapsamıyor. Ama şu ana kadar girdiğim ve gözlem yaptığım sınavlarda bu türlerden herhangi bir biraya da denk gelmedim.
Benim Sınavım ve sınav sonuçlarım
Kendi sınav sonuçlarımı ve Report to Participant yani bana verilen geri bildirimleri burada paylaşacağım. Sınav skorum 100 üzerinden 80. Fena bir sonuç değil. Çok fazla bira tadıp deneyerek ve sürekli tat ve koku analizleri yaparak belirli bir taban oluşturduktan sonra sınava girmeye karar verdim. Kağıtlara ve sonuçlara göz gezdirirken sonuçlarımın ve yazdıklarımın kusursuz ve yüzde yüz doğru olmadığını lütfen aklınızdan çıkarmayın. Hatta bazı bira türlerinde oldukça ortalama derecelerim var. İlk olarak sınav sonucum ve sağ tarafta eksiklerim, neleri çalışmam düzeltmem gerektiğinin bilgisi ile:
Aşağıda da göreceğiniz gibi en çok puan kaybettiğim nokta American IPA olmuş. Sınavdan çıkınca bunu tahmin etmiştim aslında. Fazla otsu (“grassy”) kokusu olan bir American IPA türünde biraydı ve ben bu kokuyu daha çok “vegetal” yani sebze kokusuna benzetmiştim. “Soğan / sarımsak” kokusu gibi bir ifade kullanmam daha doğru olurdu. Çünkü daha sonra öğrendim ki biradaki koku şerbetçiotlarının birada 2 haftadan fazla bekletilmiş olması ve bu sebeple otlardan yayılan o değişik otumsu çimenimsi koku. Neyse bir daha asla yapmayacağım bir hata.
Flanders Red Ale en sevdiğim bira türlerinden biri, fırsat buldukça içerim ve tarihi ile birlikte üretim prosesleri de hep ilgimi çekmiştir. O sebeple bu biraya olan özel ilgim yüksek puan almamı sağladı.
Perceptive Accuracy kısmında koku ve tatların çoğunu almış olmamla birlikte alttan gelen bazı aromaları almakta zorlanmışım. O sebeple çoğunlukla 75-85 puan bandına oturmuşum.
Tanımlamalara gelirsem, burada İngilizcenin ana dilim olmaması kaynaklı gol yediğimi düşünüyorum. Elimden geldiğince anlatmış olsam da Deoppelbock’taki fenolik tatları ve batırdığım American IPA’daki esterleri yeteri kadar anlatmamış olmam dil handikapıyla birleşince puan kaybetmeme sebep oldu.
Ah şu IPA! Yemin ediyorum hayatımı o kararttı. Şu aldığım puana bakar mısınız? Ben 50 üzerinden 30larda puan vermiştim, ama belli ki gözlemciler 40+ puan vermiş ve notum aşırı kırık. Weissbier ve Strong bitter kategorisinde notumun kıt olması ve mükemmeliyetçi tarafım (Yerseniz) ağır bastığı için düşük vermiştim, ama Kanada’da olduğumu ve insanların burada ne kadar nazik, ve olayları olduğundan daha az kötü, ya da çok daha iyi gösterdiğini unutmuşum. Flanders Red tasvirim ve puanım kendini konuşturmuş, ama dediğim gibi, özel ilgimin olduğu bir tür ve denediğim bira da oldukça sağlam yapılmış bir biraydı. Şansım yaver gitti demek isterim.
Sınavda üzerinde en çok durmam gereken noktanın Puanlama skalası olduğu aşikar. 6 biranın 3’ünde ortalama ve altında puan almışım. Gözlemcilerin iyi not verdiği biraları ben gömmüşüm yani özetle. Biraz daha nazik olmaya çalışacağım anlamına geliyor bu sonuçlar.
Sınav için öneriler ve bir kaç püf noktası
Aslına bakarsanız sınav temelde puanlama cetvelini eksiksiz doldurmak üzerine. Hazırlanmak için yapacağınız en iyi çalışma da puanlama cetveli doldurma egzersizleri olacaktır. Kağıdımdan da gördüğünüz üzere en güçlü olduğum alan geri bildirimde bulunmak ve completeness, yani kağıdı düzgün şekilde doldurmak. Gördüğünüz her boşluğu doldurun her kutucuğu işaretleyin. Ayrıca Puanlama cetvelinde başlıkta geçen her detay hakkında kısa da olsa mutlaka bir iki kelime bir şeyler yazın. Bütün boşlukları doldurun. Buna noktalı kısımlar da dahil. Boş alan bırakmamanızı tavsiye ederim. İşaretlemeniz gereken bütün alanlar ve kutucuklar şu şekilde:
İngilizce’de bir söz vardır: Fake it ’till you make it. Yani “Kendini gerçekleştiren kehanet” de denebilir. Bira türü Guidelinelarına hakimseniz önünüze konan biralara dair zaten genel bir fikriniz olacaktır. Eğer aklınıza türle alakalı bir özellik ya da tanım gelmiyorsa bu guideline bilgisini kullanın. Dikkatli olmanız gereken çok önemli bir nokta var yalnız. O da tattığınız bira hakkında varsayımda bulunmamanız gerekliliği. Diyelim ki BJCP 2015 Style Guideline’da tattığınız bir ile alakalı Muz esteri olabilir cümlesi var. Ancak karşınızdaki birada bu koku ya da tat yok. Sakın o kokuyu almışsınız gibi yazmayın. Notunuz kırılabilir.
Kelime ve Sözcük haznelerini iyi öğrenin. Guideline’da geçen birayı niteleyen ve tanımlayan sıfatlar aşağı yukarı aynı ve benzer. Acılık için örneğin, düşük, orta, yüksek, baskın, kuvvetli (Medium, medium - low, pronounced…) gibi tanımlayıcı sıfatlar kullanıyor.
Genel ve muğlak ifadeleri kullanmaktan kaçının. Örnek: “hoppy aroma” yerine şunu deseniz süper olmaz mı mesela: “Moderate citrusy American hop aroma, with notes of tangerine and pine needles”. Yani mümkün mertebe detaya inin. Birazcık, az gibi ifadeleri kullanmayın. “Olabilir”, “var gibi” ifadelerden kesinlikle uzak durulmalı. Çünkü bir koku veya tat ya vardır ya yoktur.
En belirsiz alanlardan biri tahmin edersiniz ki “scoring accuracy” kısmı. Kağıdın sol altında yer alan “scoring guide” kısmı aslında bize bayağı yardım etmek için orada duruyor:
Tahmin ve tecrübelerime göre çoğu ticari biranın puanı eğer çok bariz bir üretim hatası ya da tat yoksa, tat dengesinde sorun varsa ya da 30-37 arasına düşüyor. Eksiklerin olduğu ve türün özelliklerinin dışında yer alan biralar 20-30 arasında not alırken, türün bütün özelliklerine uyan ve hatası olmayan biralar 37 ve üzeri not alabiliyorlar.
Mutlaka geribildirimde bulunun. Hatta mümkünse en az 2 tane geri bildirim verin ve bunların teknik olarak doğru olduğundan emin olun. Örnek olarak tereyağı kokusu gelen bir bira için vereceğiniz şu tarz bir yapıcı öneri size puan kazandırır: “Birayı mayadan ayırmadan önce yeteri kadar süre geçtiğinden emin olun. Mayanın Diacetyl’i geri emmesini beklemeden şişeleme aşamasına geçmeyin.”
Mutlaka ama mutlaka bira “off flavour” tadımı yapın ya da bir kit sipariş verin bir kaç kişi. Sınavdan aylar önce bir kere bu tatları öğrenin sonrasında sınava yakın bir tarihte tekrar bilginizi tazeleyin. Çoğu zaman kokuların kaynağını yanlış teşhis ediyoruz. Off flavour yani birada istenmeyen tatların olduğu kitler bu teşhislerin doğru konulmasına yardımcı oluyor.
Puanlama cetveli doldurma egzersizi yapmanın ne kadar önemli olduğunu anlatamam. Sınavda zaman kısıtınız olacak ve her bira için sadece 15 dakikanız var. Kısıtlı zamanda çok şey yazmaya kendinizi alıştırmanız gerek.
Umarım okuyanlara yardımım dokunur. Şimdiden hepinize bol şans.
Yazıyı sonuna kadar okuyanlara da ödül olarak sınavda doldurduğum puanlama cetvellerini ekliyorum. İşinize yaraması dileğiyle
