82 sene önce dün, bira adına önemli bir gün: İlk teneke bira satışa sunuldu
Takvimler 24 Ocak'ı gösterirken, tam 82 sene önce ilk teneke kutu bira hayata gözlerini açmış. American Can Company (Amerika teneke kutu şirketi) ile güçlerini birleştiren Gottfried Krueger Brewing Company 2000 teneke kutudan oluşan ilk sevkiyatı Richmond, Virginia'ya ulaştırmış. Sevk edilen biraların %90'ı satışa dönünce Krueger doğru bir iş yaptığını anlamış.
19.yy'ın sonlarına doğru özellikle hazır gıdalarda teneke ve konserve kullanımı oldukça yaygınken ancak 1909'da American Can Company bira ve tenekeyi denemeye karar vermiş. Bu ilk denemeler başarısızlıkla sonuçlanmış ve ancak Amerika'daki "Yasaklanma Dönemi"'nin sonunda tekrar denemeye fırsat bulmuşlar.
Peki bu ilk fikir nerden gelmiş? 1900’lerin başlarında Montana’da bir bira üreticisi, American Can Company’ye gider ve biraları özel bir kutuda üretip üretemeyeceğini sorar. Olumsuz cevap alan üretici konuyu kapatır, ancak tüccar zihniyetli American Can Company bu fikir için "Aslında fena fikir değilmiş, dur bakalım biz biraz çalışalım bunu" demiş ve üzerinde çalışmaya başlamış. İlk prototipi sağda görebilirsiniz. Yasaklara kadar bir daha da ses çıkmamış.
Detroit'te Prohibition dönemi sırasında bir gizli yer altı bira fabrikasında bulunan ekipmanlar inceleyen polisler...Gizli üretim yapan merdiven altı diye tabir edilen bu yerlerin sayısının 1927ler'de 100.000 ler civarını ulaştığı söylenir...
Prohibition (yasaklama) olarak geçen bu karanlık dönem 1919'dan 1933'e kadar On Sekizinci ABD Anayasası Değişikliği doğrultusunda ülke çapında alkolün satılması, üretilmesi ile taşınmasının yasak olduğu dönemdir. Bu dönemin tanımlayıcı içki yasağı "Prohibition"'ın yanı sıra "The Noble Experiment" olarak da biliniyor. Alkol karşıtı hareketin oldukça kuvvetli baskısı altında 18 Aralık 1917'de ABD Senatosu On Sekizinci Anayasa Değişikliği'ni teklif etmiş. 36 eyalet tarafından onaylanmasının ardından 16 Ocak 1919'da tasdik edilip, bir sene sonra da yürürlüğe girmiş. Bazı eyaletler bundan önce zaten eyalet çapı içki yasakları uygulamışlardı.
Belki de şükretmek lazım, bizde en azından henüz akşam 10'dan sonra satılmıyor.
1933'e geldiğimizde, 2 yıllık araştırma ilk meyvelerini vermiş gözüküyor. American Can Company basınca dayanıklı aynı zamanda tenekenin iç yüzeyinin bira ile kimyasal tepkimeye girmeyeceği bir kaplama maddesi olan teneke kutu geliştiriyorlar. Bira, tenekeden ayrılmadığı zaman tadı bozuluyor, tenekenin tadı biraya geçiyordu. Uzun yıllar süren araştırmaların sonunda American Can Company “vinylite” adı verilen bir sentetik plastik geliştiriyor ve boom!
Krueger'ın araladığı bu kapıdan diğer üreticiler de geçmeye başlıyor ve 1935 sonunda 200 milyondan fazla teneke kutuda bira üretilip satılıyor.
Tenekenin şişeye göre bazı avantajları yok değil. Mesela cam şişedeki gibi, alırken depozito ödenmiyordu. Ya da saklaması ve sağa sola taşıması daha kolay ve daha dayanıklıydı. Aynı zamanda soğuması da şişeye göre daha az zaman alıyordu. Ancak bazı bira üreticileri, pahalı şişeleme makinelerini yine pahalı kutulama makineleri ile değiştirmeye hazır değillerdi. Bunun üzerine Continental Can Company isimli şirket, bugün “Cone top” olarak adlandırılan bira kutularını geliştirdi. Bu kutuların ağızları, huni şeklindeydi ve hali hazırda üreticilerde bulunan şişeleme makinelerinde kullanılabiliyordu. Bu kutular 35’lik, 70’lik, 1 litrelik boylarda üretildi.
Bu sayede ünü giderek arttı ve hatta II.Dünya Savaşı sırasında ise tam bir patlama yaptı. IPA hikayesinde nasıl İngiliz askerlerine bira ulaştırmak için olağanüstü bir çaba sarfedildiyse, Bu savaş sırasında da Amerikan askerlerine bira ulaştırmak tenekeler ile çok daha kolay bir hale geldi ve milyonlarca teneke bira deniz aşırı bölgelerde konuşlanmış askerlere dağıtıldı.
Burada bir detay daha vermek gerek, huni ağızlı kutuların daha kolay dolduruluyor olmasına rağmen ilk geliştirilen düz ağızlı kutular depolamaya çok daha uygundu. Bu sebeple de trend giderek düz ağızlı kutulara kaydı ve şirketler de yatırımlarını bu bant ve makinelere yaparak 1950’lerin ortasından itibaren düz ağızlı kutulara geçilmesine vesile oldular. Düz bira kutuları, konserve açacağına benzer bir açacakla içilecek noktayı delmek suretiyle açılıyordu. Bir örneğini aşağıda görebilirsiniz:
Günümüzde bira satışlarının yarısı teneke biralardan dönüyor. ÖZellikle Amerika'da teneke kutu tasarımı ve teneke biralar micro üreticilerin yeni oyuncağı haline geldi. Teneke kutular ışığın birada yarattığı olumsuz etkilerle birlikte oksidasyonu da engellediğinden dolayı hem tadı hem de saflığını koruyarak bükten küçüğe her üreticinin raflarında yer alıyor.
“belirtmekte fayda var, alkol dostunuz değildir ve sağlığa zararlıdır, burada alkolü özendirmeye çalışan bir yazıdan bahsetmiyoruz. anlatımlarım reklam amacı taşımamakta olup tamamen kendi kişisel görüş ve beğenilerime göre sunulmaktadır. ”
